Omtzigt, het maaiveld en het onderwijs

Wat hebben Pieter Omtzigt, het maaiveld en onderwijs met elkaar te maken? Op het eerste oog misschien helemaal niets, maar wellicht toch meer dan we denken.

Wat opvalt aan Omtzigt, is dat hij iemand is die niet in eerste instantie gedreven wordt door wat anderen van hem vinden, maar door de drive om werk van zijn werk te maken. In zijn geval is dat een volksvertegenwoordiger zijn die de regering controleert, ongeacht zijn eigen of het partijbelang. Het gaan hem daarbij om de kwaliteit van het werk dat geleverd wordt. En dat is, zo is gebleken, binnen het politieke en ambtelijke bedrijf nogal eens onder de maat, helaas.

Je hebt goede en vakbekwame mensen nodig om zaken die niet deugen boven tafel te krijgen, bespreekbaar te maken en van alternatieven of verbeteringen te voorzien. Moed is ook nodig, want wie z'n hoofd boven het maaiveld uitsteekt, kan ongedacht met tegenkrachten te maken krijgen, waarvan je soms niet eens kunt bedenken dat ze bestaan.

Zo'n gevoel schat ik in, moet Omtzigt ook overkomen zijn. Ja, misschien is 'ie niet de makkelijkste om mee te werken. Een professional is hij wel. En naar mensen met verstand van zaken moet je luisteren. Daar word je alleen maar beter van, heb ik altijd geleerd.

Precies hier wringt de schoen. Het is modieus om te spreken over samen focus maken en ervoor gaan. Maar wat nu als dat leidt tot een gelijkheidscultuur en ten koste gaat van originaliteit en kwaliteit? Moet iemand dan zijn mond houden omdat een ander of beter perspectief niet gewenst is? Of wordt er geluisterd en laten we ons beter maken in het vak door iemand van wie we veel kunnen leren? Omtzigt is zo iemand.

Zolang bestaande structuren en posities niet al te veel onder druk komen te staan, zijn we bereid elkaar wat ruimte te geven. Maar zodra de kritische analyses onze structuren en posities raken, ontstaat er onrust en komen er tegenkrachten in beweging. Vaak zijn ze onzichtbaar. Dat moet ook wel, want openlijk het discours aangaan, betekent professioneel en op inhoud debatteren en vrij denken van structuren en eigen belangen. Het betekent je hoofd boven het maaiveld uitsteken. De kans dat je er weer onder geschoffeld wordt is dan zeker niet irreëel.

In die zin lijken politiek en onderwijs wel wat op elkaar. Allerlei belangen worden tegen elkaar afgewogen en uiteindelijk ontstaat er een soort gemiddelde waar iedereen mee kan leven, maar eigenlijk ook weer net niet. Toch doen we het zo. We houden immers van een gelijk maaiveld en er moeten niet teveel kikkers uit de kruiwagen springen.

Maar het is een aanpak die funest is voor groei en ontwikkeling. Daarom moeten we af van de gelijkheidscultuur die ons in de greep houdt. Het is een vorm van schijndemocratie die ten diepste niet gericht is op vooruitgang, maar alleen het belang van bestaande structuren en posities dient.

Wie door Nederland rijdt, ziet wat de gevolgen van monocultuur zijn. De biodiversiteit staat onder druk. Onze vroeger zo fleurige weilanden zijn verworden tot groene vlaktes. Geen bloemetje steekt er meer bovenuit en de insecten verdwijnen met hetzelfde tempo.

Wanneer we niet uitkijken, bedreigt een zelfde kaalslag ook het onderwijs. Natuurlijk wordt er geprofessionaliseerd en worden mensen opgeleid. Maar iedereen weet hoe lastig het is om binnen de bestaande gelijkheidscultuur ruimte te geven aan professionaliteit.

Onderwijs veronderstelt meesterschap. Dat betekent naast onderwijs geven ook onderwijs ontvangen. Dus ook jezelf willen en durven laten gezeggen. In plaats van een professioneel discours uit de weg te gaan, doen we er goed aan hier juist in te investeren. Dat betekent meer dan praten vanuit onderbuikgevoelens in termen van: 'ik vind, ik dacht, maar vroeger was alles...' enzovoorts.

Het betekent inhoudelijk spreken op basis van visie, ervaringen en feiten over wat wel en niet werkt. Dan werk je niet vanuit gelijkheidscultuur maar vanuit professionele waardering en respect. Wie zich daarin oefent, kan er ook van genieten wanneer anderen beter zijn dan jezelf bent. Alleen binnen deze sfeer kunnen structuren, posities en belangen naar de achtergrond verdwijnen omdat de professie voorop staat.

Wat hebben Omtzigt, het maaiveld en onderwijs met elkaar te maken? Ik denk heel veel. Laten we vakmanschap meer waarderen en respecteren. Dat geeft kleur en fleur. Durf structuren en belangen, ja zelfs je positie los te laten wanneer dat een groter belang dient.

Binnen het christendom zijn Goede Vrijdag en Pasen bij uitstek dagen die ons leren wat het kan kosten om het belang van een ander boven dat van jezelf te stellen. Het ultieme voorbeeld van iemand die dit deed is Jezus van Nazareth. Hij stelde het belang van de redding van mensen boven dat van zichzelf. Wie daar iets van begrijpt, leert wat het is om los te laten. Van geven word je namelijk niet armer, maar juist rijker.